Boeing sắp phá sản?

Boeing đã đang đối mặt với một khởi đầu rất khó khăn ở năm 2024. Vào tháng 1, một tấm che lối thoát hiểm dự phòng đã bung ra khỏi một chiếc 737 Max đang bay trên tiểu bang Oregon.  May mắn là chiếc máy bay đã hạ cánh an toàn.  Điều tra sơ bộ vào thảm hoạ suýt xảy ra kết luận rằng các con ốc để khóa tấm che đã bị mất.  

Vụ việc này đã khởi động các cuộc điều tra nội bộ và đã đưa các nhà quản lý liên bang đến các nhà máy của Boeing để kiểm tra quy trình sản xuất.  Mọi chuyện chưa dừng lại ở đó, vào ngày 16 tháng 4, một người tiết lộ thông tin nội bộ (whistleblower) tuyên bố rằng các lỗi không được công nhận trên các máy bay Dreamliner 787 là dấu hiệu cho thấy Boeing là một công ty "không có văn hóa an toàn".

Hậu quả của việc này là sự sụt giảm mạnh về số lượng máy bay được giao - 83 máy bay thương mại trong quý đầu tiên, so với 130 chiếc một năm trước, và thậm chí còn thấp hơn cả đối thủ lớn nhất của Boeing, Airbus của Châu Âu, với 142 chiếc được xuất xưởng.  

Tình hình tệ hại đã hiện rõ khi CEO Dave Calhoun công bố kết quả kinh doanh vào ngày 24 tháng 4.  Sau khi báo lỗ ròng $355 triệu, ông đã tìm cách trấn an các nhà đầu tư rằng công ty đang tiến triển tốt trong việc giải quyết các vấn đề sản xuất.  Ngoài ra, cuộc họp về kết quả kinh doanh cũng đã bị đặt câu hỏi về việc ai sẽ thay thế ông Calhoun, người cách đây một tháng tuyên bố ông sẽ rời khỏi vị trí vào cuối năm nay, cùng một sự kiện đi kèm là cuộc xáo trộn lớn trong ban lãnh đạo và việc bổ nhiệm ngay lập tức một chủ tịch hội đồng quản trị.

Tình hình khó khăn

Người kế nhiệm ông Calhoun sẽ phải đối mặt với rất nhiều khó khăn.  So sánh với Airbus sẽ làm rõ ràng những bước thụt lùi của Boeing.  Trong năm 2017, giá trị thị trường của Boeing cao gấp hai rưỡi giá trị thị trường của đối thủ Châu Âu; nay thì hai bên ngang nhau. Kể từ năm 2019,  khi toàn bộ hạm đội 737 Max bị cấm bay gần hai năm sau hai tai nạn chết người do phần mềm bị lỗi, tổng lỗ ròng hàng năm của Boeing đã lên đến $24,5 tỷ.  Trong cùng giai đoạn, Airbus đạt được gần $10 tỷ lợi nhuận. Số lượng đơn đặt hàng 6.200 máy bay của Boeing thấp hơn nhiều so với 8.600 máy bay trong sổ sách của Airbus.

Nghiên cứu Hàng Không, một công ty tư vấn, đã tóm tắt gốc rễ của nhiều cuộc khủng hoảng của Boeing: "Ám ảnh với kết quả hàng quý và đà tăng trưởng của cổ phiếu" đã dẫn đến việc quá nhiều tiền mặt được trả lại cho các cổ đông, trong khi quá ít được dùng vào việc phát triển các sản phẩm mới hoặc đảm bảo chất lượng sản xuất.  Giữa 2014 và 2020, Boeing đã phát hành $61 tỷ dưới dạng cổ tức và mua lại cổ phiếu.  Không chỉ các cổ đông được hưởng lợi, mà các thành viên ban quản trị cũng được hưởng, với tiền thưởng được gắn với giá cổ phiếu tăng vọt của công ty.

Thách thức trước mắt

Thay đổi văn hoá xuống cấp sẽ là nhiệm vụ khó khăn nhất cho vị CEO mới.  Nó có thể sẽ tốn nhiều năm.  Trong thời gian trước mắt, người thay thế ông Calhoun sẽ phải tăng tốc sản xuất mẫu máy bay 737 Max, và hướng dẫn các phiên bản mới của 737 và các dòng máy bay tầm xa khác đến việc được các cơ quan chức năng cấp phép.  Đồng thời, ông hoặc bà cũng phải chuẩn bị nền tảng cho thế hệ máy bay chở khách tầm ngắn kế tiếp.

Các hãng hàng không đang giận dữ với Boeing vì các vụ giao hàng 737 Max bị chậm trễ. Các cơ quan quản lý, chờ kế hoạch cải thiện kiểm soát chất lượng của Boeing, đã giới hạn sản xuất ở 38 chiếc một tháng.  Khó khăn của Boeing có nghĩa là họ không thực sự kỳ vọng có thể đạt được con số đó cho đến phần sau của năm nay, khi Airbus có thể đang chế tạo 65 chiếc máy bay A320 cạnh tranh.

Các vụ trì hoãn có thể ảnh hưởng lâu dài. Chuyển sang Airbus sẽ không phải là chuyện dễ dàng cho các hãng hàng không, nhất là vì công ty Châu Âu không có các chỗ giao hàng trống cho các máy bay tầm ngắn cho đến cuối thập niên này.  Tuy nhiên, có thể sẽ đến lúc các hãng hàng không cảm thấy họ không thể phụ thuộc vào Boeing nữa.  Có tin đồn cho rằng United Airlines đang cân nhắc việc thay thế một đơn đặt hàng các phiên bản lớn hơn của chiếc 737 Max - đã bị trễ lịch năm năm, không có đơn xin cấp phép, và cũng không có ngày giao hàng nào.

Không thể chỉ dựa trên danh tiếng trong quá khứ như một gã khổng lồ công nghiệp Mỹ.  Boeing có thể là "quá lớn để sụp đổ, nhưng không phải quá lớn để trở nên tầm thường". Một Boeing đang vật lộn có thể mở cửa cho các đối thủ khác.  COMAC,  một hãng máy bay Trung Quốc, từ lâu đã có kế hoạch phá vỡ thế độc quyền, cho dù cho đến nay vẫn chưa có máy bay nào thực sự có thể cạnh tranh với Boeing hoặc Airbus.  Embraer,  một hãng máy bay Brazil làm các máy bay khu vực nhỏ hơn, cũng có thể chuyển sang máy bay lớn hơn.

Tương lai mịt mù

Nhiệm vụ ưu tiên khác là các máy bay tầm ngắn mới, có khả năng đi vào hoạt động vào năm 2035. Đây là một nhiệm vụ khổng lồ và tốn kém, mà ông Calhoun dự đoán sẽ tốn khoảng $50 tỷ.  Điều này làm các nhà đầu tư lo lắng, con số này gần như gấp đôi kinh phí dành cho các thiết kế máy bay mới trước đây của Boeing.  Chọn đúng công nghệ là một nhiệm vụ mà Boeing phải làm cho đúng.  Nhưng nhiều nhà quan sát sợ rằng hãng này, vốn đã không tung ra máy bay hoàn toàn mới kể từ mẫu 787 vào năm 2004, có thể đã bị mất đi trí nhớ tổ chức để đảm nhận một dự án khổng lồ như vậy.

Vị CEO mới sẽ kế thừa nhiều vấn đề lớn khác.  Một phần ba doanh thu của Boeing đến từ bộ phận quốc phòng và không gian. Trong quá khứ, lợi nhuận từ bộ phận này đã bảo vệ Boeing khỏi các chu kỳ lên xuống của ngành máy bay hành khách. Nhưng trong hai năm vừa qua, bộ phận này đã rơi vào thua lỗ.  

Boeing đã quản lý yếu kém các hợp đồng phát triển có mức giá cố định, ngay cả khi Lầu Năm Góc đang ngày càng chuyển sang các loại hợp đồng này, thay vì các hợp đồng truyền thống "chi phí cộng" (trong đó nhà thầu không phải chịu rủi ro tài chính).  Boeing cũng đã tụt lại đằng sau SpaceX của Elon Musk, tên lửa của công ty SpaceX đã và đang đưa hàng hóa lên Trạm Không Gian Quốc tế.  Trong khi đó, mẫu Starliner của Boeing, vẫn chưa thực hiện được chuyến bay thử nghiệm có người lái.

Vậy thì ai sẽ lái máy bay?  Các ứng viên từ bên ngoài là rất ít.  Pat Shanahan, hiện là CEO của Spirit AeroSystems,  một trong các nhà cung cấp của Boeing, có thể là một ứng viên - nếu không vì sự kiện Boeing đang tìm cách thâu tóm công ty của ông để cải thiện việc giám sát. Ứng viên nội bộ đáng tin cậy nhất là Stephanie Pope, vừa được thăng chức lên lãnh đạo bộ phận máy bay thương mại trong đợt điều chỉnh nhân sự gần đây.

Nguồn: The Economist

Việt hóa: FreFo team